آینده فناوری‌های دیجیتال در ترابری جاده‌ای و ریلی

*علی ادریسی، عضو هیات مدیره موسسه و سرپرست شرکت ترکیب حمل و نقل در گفتگو با موسسه صندوق پس انداز کارکنان راه آهن

در آینده استفاده از فناوری های دیجیتال ( IT )  و برنامه های کاربردی ( Applications) در ترابری جاده ای و ریلی بار چه تغییراتی را ایجاد خواهد کرد؟

همیشه در مقام قیاس ترابری ریلی و جاده ای بار، مواردی بشرح زیر مطرح هستند:

می دانیم مصرف سوخت و انرژی در ترابری ریلی حدود ۶ برابر کمتر از مصرف آن در ترابری جاده ای است، ترابری جاده ای حدود ۹ برابر بیشتر از ترابری ریلی آلودگی زیست محیطی و گاز CO2 تولید می کند و میزان تصادفات در حمل و نقل جاده ای حدود ۸۵ برابر تصادفات در ترابری ریلی است، لذا در بیشتر کشورها به دلیل پاک بودن ترابری ریلی خصوصا با استفاده از نیروی برق تلاش بر اینست که نسبت حمل ریلی بار نسبت به سایر شیوه های ترابری و از جمله جاده ای که سهم عمده ای در تولید آلودگیهای هوا دارد، افزایش یابد.

در این رقابت، ترابری جاده ای در تلاش است با استفاده از فناوری های روز، مزایای خود را افزایش و معایب خود را کاهش دهد، از جمله فنا وری هایی که به آن دست یازیده استفاده از سیستم کاروان سازی (Platooning) است و می خواهد با استفاده از مزیت های کاروان سازی ظرفیت، مسیر و سرعت خود را افزایش و در مقابل مصرف سوخت و انرژی و همچنین تولید آلودگی زیست محیطی خود را کاهش دهد.

نقشه راه انجمن سازندگان کامیون اروپا برای استفاده از فناوری کاروان سازی به شرح زیر می باشد:

شش سازنده عمده کامیون اروپا شامل Daimler, MAN, Scania, Volvo, DAF and Iveco بطور گسترده ای روی فناوری کاروان سازی کار می کنند و در حال حاضر حضور رانندگان ضروری است ولی در مرحله بعد رانندگان کامیونهای پسین حذف و تنها راننده کامیون پیشین حضور خواهد داشت و بیشتر کار های اداری و اطلاع رسانی را بعهده خواهد گرفت و در نهایت انتظار اینست که کاروان بصورت اتوماتیک حرکت کند. پیش بینی می شود استفاده از این فناوری در بازار بدون لحاظ هیچگونه استثنایی در سال ۲۰۲۲ رخ داده و در سال ۲۰۲۵ رانندگان پسین حذف و در مرحله بعد کاروان بطور تمام اتوماتیک عملیات باربری را به انجام برساند.

مزایای کاروان سازی ( platooning ) :

• کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش تولید گاز CO2 و سایر آلودگی های زیست محیطی توسط کامیونها، نظر به اینکه کامیونها بصورت قطار و با فاصله کمتری از هم حرکت می کنند لذا مقاومت در مقابل هوای کامیونهای پسین کاهش می یابد لذا کامیون پیشین حدود ۸-۵ درصد و کامیون های پسین حدود ۱۸-۱۵ درصد باعث کاهش آلودگی هوا می شوند.
• در سیستم سنتی معمولا بیشتر تصادفات در نتیجه عکس العمل با تاخیر راننده در مقابل اتفاقات می باشد لذا در سیستم کاروانی سیستمهای خودرو با استفاده از تکنولوژیهای کنترلی فرصت کافی را دارند تا تصمیم درست اتخاذ و به موقع اقدام نمایند و باعث کاهش تصادفات و افزایش ایمنی در جاده برای کاروان کامیونها و سایر خودرو ها می شود.
• باعث افزایش بهره وری استفاده از جاده ها و کاهش ترافیک شده و لذا کالاها با سرعت و ایمنی بیشتری به مقصد می رسند. در سیستم کاروانی کامیون پیشین (Lead) دارای راننده بوده که بیشتر کارهای اداری در مسیر و اطلاع رسانی را انجام می دهد و کامیون های پسین (Trailer) بصورت اتوماتیک با کامیون پیشین ارتباط داشته و لذا می توانند با سرعت بیشتر و مدت زمان رانندگی بیشتر طی مسیر کنند و در نتیجه هم طول مسیر می تواند طولانی تر شده و هم سرعت انتقال کالا افزایش می یابد.
• کاهش مصرف سوخت یعنی کاهش هزینه سوخت، کاهش تعداد راننده یعنی کاهش هزینه نیروی کار و استفاده از فناوریهای روز یعنی افزایش روانی عملیات لجستیکی یک ترابری ایمن و کارآ.

حال ترابری ریلی نیز در مسیر رقابت با سایر شیوه های حمل و نقل، خصوصا جاده ای نوآوری هایی در طراحی و ساخت واگن های باری جدید، مانند ساخت مدولار و امکان جدایی بوژی و شاسی از بدنه ای که بار را تحمل می کند و بارگیری و تخلیه آنرا آسان می سازد، استفاده از مواد سبک در ساخت بدنه و کاهش وزن واگن و لذا افزایش بار محوری، استفاده از کوپلینگهای اتوماتیک جهت صرفه جویی در زمان، نیروی انسانی و کاهش سوانح، استفاده از فناوری های جدید در چرخ و ترمز و در نتیجه کاهش آلودگی صوتی حذف لکوموتیو ران از قطار که در واگن های مترو اتفاق افتاده است،  و مهمتر از همه اینها استفاده از فناوری های دیجیتالی (IT) در بخش های مختلف آن اشاره کرد.

مزایای استفاده از فناوری دیجیتال در ترابری ریلی:

استفاده از فناوری دیجیتال بعنوان نو آوری در همه صنایع و زمینه ها ورود کرده و در بخش های مختلف ترابری ریلی نیز بعنوان عمده ترین بخش برای نوآوری تلقی شده و در افزایش بهره وری، ایمن سازی و تداوم سازگاری با محیط زیست نقش عمده ای دارد.

استفاده از فناوری اطلاعات می تواند مزایای زیر را در بر داشته باشد:

• اطلاع از آخرین موقعیت جغرافیایی واگن و بار حمل شده بصورت بر خط
• آگاهی از میزان رطوبت و دما و اعلام آن به صاحب کالا و موسسه ترابری چنانچه متناسب با بار حمل شده نباشد
• کنترل توزیع بار در واگن و اعلام آن در صورت متناسب نبودن
• اعلام خطر در خصوص امکان دزدی در محموله حمل شده
• کنترل پارامتر های فنی واگن و اعلام خطر مانند داغ شدن ترمز ها
• انتقال اطلاعات بصورت دیجیتال باعث شفافیت بیشتر فرآیند ترابری ریلی می شود
• لکوموتیو رانان و سایر پرسنل مربوط به اوپراتوری، تعمیر و نگهداری لکوموتیو و واگن های باری بر اساس جداول فنی تهیه شده و اطلاعات واقعی اخذ شده از سیستم های هوشمند بهتر و جلوتر از بروز اتفاقات و خرابی ها وظایف خود را انجام می دهند
• با تعامل و تبادل اطلاعات مربوط به ناوگان و شبکه ریلی، راحتتر و سریعتر می توان اطلاعات مربوط به تعیین حق دسترسی دست یافت
• با استفاده از اطلاعات دیجیتالی می توان علاوه بر اختصاص خطوط مطابق برنامه به واگن های باری، برخی حمل و نقل های مربوط به مسیر های کوتاه را بر اساس اطلاعات دریافتی از شبکه و ناوگان به واگنهای باری اختصاص داد که بهره وری ترابری ریلی را افزایش می دهد

برای نصب و استفاده از تجهیزات دیجیتالی که اطلاعات فوق را تهیه و ارسال دارند نیازمند وجود انرژی برقی در واگن باری می باشد می توان با نصب یک ژنراتور در بوژی و یا از طریق استفاده از پانل های خورشیدی و یا با نصب باطریهایی که عمر طولانی داشته و قابلیت شارژ شدن دارند، تامین کرد.

با استفاده از تجهیزات اشاره شده می توان از موقعیت و وضعیت لکوموتیو و واگن های باری بصورت واقعی مطلع شده و چنانچه با مشکلی روبرو شدند زودتر آگاه گشته و بدین ترتیب میزان ایمنی و اطمینان پذیری را افزایش داد.

در بعد جهانی شاهد رقابت دو شیوه حمل و نقل بار جاده ای و ریلی در استفاده حداکثری از فناوری های دیجیتالی خواهیم بود و خواهیم دید کدام گوی سبقت را خواهد ربود، آیا ترابری ریلی با استفاده حداکثری و کاربردی کردن هرچه بیشتر IT در شبکه و ناوگان کماکان بر افزایش سهم خود از بازار ترابری بار ادامه خواهد داد یا در آینده با شکل گیری کاروان کامیونی (Platooning) و استفاده از فناوری های دیجیتال ( IT ) در ترابری جاده ای دوباره شاهد مهاجرت بار از ریل به جاده خواهیم بود؟

با توجه به مراتب فوق، تاکید می شود که بخش نرم افزاری شبکه ترابری ریلی بار هم جای رشد و هم اولویت برای رشد و سرمایه گذاری دارد.